ISRAËL EN DE PALESTIJNEN
20 december 2023
Het kon natuurlijk niet uitblijven. Van twee kanten worden je nieren geproefd. Jij bent toch een dominee van die kerk die zich ‘onopgeefbaar verbonden’ weet ‘met het volk Israël’. Ben je dan ook zo’n ‘christen voor Israël’, die de staat Israël door dik en dun steunt en al de Israëlische propaganda slikt als zoete koek? En anderzijds: jij bent toch actief binnen GroenLinks-PvdA (eigenlijk PvdA). Nu lees en zie ik vertegenwoordigers van die partij vergelijkingen maken of vergelijkingen bijvallen van wat er nu in Gaza gebeurt met de Holocaust, alsof Joden zelf nu nazi’s zijn geworden. Terwijl het over de rol van Hamas en de terreuraanslag van 7 oktober helemaal niet meer gaat. Sta jij daar achter? Een kluwen van gezichtspunten, analyses, emoties, feiten en fabels dient zich aan. Waar te beginnen?
Lees verder: hier
HOE BEN EN WORD IK WIJS
10 november 2023
Lieve dertiger, toen wij werden uitgenodigd om mee te doen aan een ‘hoe-ben-en-word-ik-wijs-boek’ voor dertigers, hebben wij het een paar keer over jouw generatie gehad. We hadden tijdens onze vakantie in Frankrijk alle tijd.
We gieten het in tien zogeheten ‘spreuken’ (‘masjaals’). Dat zijn geen ‘waarheden’ om te slikken, maar ‘waarheden’ om op te kauwen. Het zijn soms paradoxale, soms stellige uitspraken of ‘raadsels’, om te overwegen. Het gaat er om – door ze van tijd tot tijd te overwegen – te groeien in wijsheid. Dat was precies de bedoeling van de bijbelse wijsheidstraditie die je o.a. terugvindt in het bijbelboek ‘Spreuken’. Een traditie ……
Lees het hele verhaal: hier
–
DE SGP-VERENIGINGEN VAN EDE MAKEN ZICH DRUK OM LHBTIQ+
(20 juni 2023)
Bij de ingekomen stukken voor de gemeenteraad van Ede van 22 juni 2023 zit een brief van de SGP kiesverenigingen en de SGP jongeren uit de gemeente Ede. Deze brief is om meer dan één reden curieus. Ik tel er vier.
De brief komt er op neer, dat men zich beklaagt over het feit dat een evenement dat gericht is op het zichtbaar maken van lhbtiq+ leefwijzen te prominent aanwezig zou zijn in de publieke ruimte van het dorp Ede en daardoor de gevoelens van conservatief-christelijke inwoners zou kwetsen. Met de impliciete vraag aan gemeenteraad en college van B&W om hier iets aan te doen.
Lees de vier redenen: hier.
–
VISIE OP DE TOEKOMST
(22 mei 2023)
We lezen in onze kring over ‘eenvoudig leven’ vanavond Openbaring 21 en 22: de nieuwe hemel en de nieuwe aarde, het nieuw Jeruzalem. Het gaat vanavond over onze visie op de toekomst.
Oplopende narigheid?
Aan de éne kant is er de narigheid waar onze wereld en geschiedenis vol van is …
zie voor complete impressie: Visie op de toekomst
VROOM & VROLIJK
(26 april 2023)
Het wordt opeens menens. We zijn in april voor de derde keer bij elkaar om na te denken over ‘eenvoudig leven’. De kring is compleet. Het boekje ‘bijbelstudies over het goede leven’ van ds. Sam Janse e.a. is onze leidraad. Vanavond komt er wel wat op scherp te staan. Ds. Bert de Leede bespreekt een passage uit de eerste brief van de apostel Johannes, zoals we die in de bijbel vinden.
Lees het hele verhaal:
> Vroom en vrolijk
(als u van pdf terug wilt naar site, gebruik pijltje, niet kruisje)
AANDACHT & DANKBAARHEID
(20 maart 2023)
Het is op zich al wonderlijk dat we ons laten aanspreken door teksten van eeuwen terug. Wat weet de apostel Paulus nu eigenlijk van het westerse leven in de 21e eeuw? Waarom lezen we dan zijn woorden? Omdat we nu eenmaal zo koppig zijn om te blijven geloven dat God ons aanspreekt via de Bijbel? En dus ‘moet’ er wel iets in zitten dat wij er dan wel uit weten te halen? Maar dan bepaalt onze horizon dus ongeveer wat het te zeggen heeft.
Lees het hele verhaal:
(als u van de pdf terug wilt naar de site, gebruik pijltje, niet kruisje)
VERWONDERING EN VERWORDING
(10 februari 2023)
We komen met tien gemeenteleden bij ons thuis bijeen aan de Kerkweg. Het is de week van de grote aardbeving in Turkije en Syrië. We praten samen over de waarde van Gods schepping. Na een gebed is Psalm 104 voorgelezen. Na deze best lange psalmhymne zijn we er even stil van.
Ter voorbereiding hebben we een bijbelstudie uit het boekje ‘Eenvoudig leven’ [1] gelezen. Tenminste als het goed is. Psalm 104 bezingt de HERE God als Schepper van al wat is ….. Lees het hele verhaal:
(als u van de pdf terug wilt naar de site, gebruik pijltje, niet kruisje)
[1] Sam Janse e.a. (2021). Eenvoudig leven. Bijbelstudies over het goede leven. Utrecht: KokBoekencentrum Uitgevers. Het boekje heeft al geleid tot een bijpassend webwinkelinitiatief uit Bleskensgraaf: https://www.eenvoudigleven.nl en https://www.eenvoudiglevenshop.nl
BEDENKTIJD BEVRIJDEN UIT IDEOLOGISCHE DISCUSSIES GRAAG
(17 mei 2021)
infographic bij onderzoek ‘seks onder je 25e’ van FIOM
zie voor alle mogelijke info over abortus: www.fiom.nl
Ook al ben ik een witte man van een zekere leeftijd, ik waag het er op wat te vinden van onze abortuswetgeving. In mijn loopbaan als geestelijk verzorger bij justitie, de GGZ en de verpleeghuiszorg is het vaak gegaan over een abortus, met betrokken vrouwen en mannen. Zowel in de actualiteit (‘wat moet ik nou?’) als terugkijkend. Vaak niet behept met enige ideologische vooronderstellingen op dit punt. Natuurlijk ligt het voor de hand dat zij die met een geestelijk verzorger er over komen te praten, moeite hebben met een beslissing. Dat kleurt mijn ervaring. Maar als je vaker luistert naar een bepaalde levenssituatie als geestelijk verzorger, ga je je er vanzelf meer in verdiepen.
Het is voor mij glashelder, dat de vrouw die zwanger is en een abortus overweegt, daar ook over beslist en niemand anders. En ook dat die tot een bepaalde tijd gewoon uitgevoerd moet kunnen worden, en wel in reguliere, veilige abortuszorg, zonder dat zij verder door wie dan ook lastig gevallen wordt. Ik ben de laatste die de beslissingsbevoegdheid van vrouwen zou willen ondermijnen, of die bij uitstek vrouwen die opkomen voor hun recht tot beslissen emotioneel zou willen verklaren. Toch vind ik dat Rosanne Michielsen en Minke van Oeffelt (Trouw, 12 mei 2021) wel met erg grote laarzen door de porseleinkast lopen, als zij de bedenktijd van vijf dagen alleen bezien vanuit een feministisch ideologisch frame.
Lees verder:
> BEDENKTIJD BEVRIJDEN UIT IDEOLOGISCHE DISCUSSIES GRAAG
(als u van pdf terug wilt naar site, gebruik pijltje, niet kruisje)
Lees ook ‘wie zich links noemt zou ongeboren leven juist moeten verdedigen’
ONWAARSCHIJNLIJK GELOOFWAARDIG
(23 december 2019)
Gister was ik dominee van dienst en heb ik een kleinkind mogen dopen. In die fase zijn we nu aanbeland, dat er kleinkinderen in ons leven aankomen. Inmiddels acht keer, waarvan er zeven aan het opgroeien zijn. En de jongste werd door zijn opa gedoopt in de kerk. Ondertussen zijn dat momenten dat je nog weer nadenkt over het geloof. Waarom zouden ouders hun kinderen laten dopen in een christelijke kerk? Waarom zouden opa’s die dominee zijn dat doen? Dat is omdat ze zelf iets hebben met het christelijk geloof en er van overtuigd zijn dat hun kinderen en kleinkinderen volop bij de kerk mogen horen. Door de kerkenraad van de kerkelijke gemeente waar het jongetje werd gedoopt, werd de ouders gevraagd voor hun kind een doopbrief te schrijven. Ik dacht: dat kan ik als grootvader ook, voor mijn (klein) kinderen nog eens vertellen waarom ik inderdaad niet alleen preek, liturgie vier, avondmaal bedien, maar ook de heilige doop bij tijd en wijle.
Tijdens de vakantie in september 2019 in Griekenland ben ik aan het schrijven gegaan. Je begrijpt: tussendoor, want het was wel gewoon vakantie samen met mijn echtgenote. De ‘brief’ is een beetje uit de hand gelopen. Maar ik ben er wel tevreden over, voorzover je over zoiets ‘tevreden’ kunt zijn. Het is ook nooit klaar, dat ‘geloven’ en het ‘nadenken over God’. Ondertussen is het een soort tijdsdocument van een jongen die als ‘zoeker’ in de jaren zeventig theologie ging studeren en er 45 jaar later nog steeds in gelooft. Wie er belang in stelt kan het lezen. Het (inmiddels) boekje heet: Onwaarschijnlijk geloofwaardig. Waarom en hoe ik in God geloof.
> ONWAARSCHIJNLIJK_GELOOFWAARDIG
(als u van pdf terug wilt naar site gebruik pijltje, niet kruisje)
DE BROOSHEID VAN HET MAAKBARE LEVEN
(5 augustus 2019)
Schilderij van Rembrandt van de Rijke Dwaas. Rembrandt was 21 jaar toen hij het schilderde. Het bevindt zich in Berlijn. Donker en licht. Kwetsbaar kaarslicht. Oudere man, hij heeft een bril nodig. De gouden munt als symbool van het maakbare leven. Het grootboek als teken van geloof in de nabije toekomst. De andere boeken, theologisch en filosofisch van aard, als symbool van eindigheid en eeuwigheid.
Lucas 12:16-21
Lees de inleiding over ‘de broosheid van het maakbare leven’ voor een gespreksavond in de Gereformeerde Beatrisxkerk te Ede op 15 mei 2019: > hier
(als u van de pdf terug wilt naar de site, gebruik pijltje, niet kruisje)
WAAROM ZOU IK PREKEN?
(17 maart 2019) In 2017 kwam het Nederlandse handboek ‘Ontvouwen’ uit, over de ‘protestantse preek’. Het is geschreven door Bert de Leede en Ciska Stark. In 2017 heb ik het boek meteen gekocht, omdat ik dacht, ik wil nog wel eens over het preken nadenken. Ik heb het in de zomervakantie van 2017 in Zuid Engeland gelezen, samen met het boek van Tim Keller over preken. Ondertussen laafden we ons zondags aan de kerkdiensten in kathedraal van Canterbury met Pinksteren en later in een gewone duizend jaar oude Anglicaanse parochiekerk en een honderdvijftig jaar oude Methodistengemeente. In de periode daarna heb ik ook nog mij onderworpen aan een performancetraining voor predikers, om ook nog eens te reflecteren op de praktijk van hoe ik het nu feitelijk communicatief doe, hoe het overkomt. Dat alles niet omdat ik zo onzeker was, of omdat ik ontevreden was, maar juist omdat ik dat niet was. Mijns inziens moet je ook af en toe in de spiegel blijven kijken, als je zelf denkt dat het wel goed gaat.
Wij hadden met een oud groepje bevriende dominees half maart 2019 een bezinningsdag over ons preken naar aanleiding van het boek ‘Ontvouwen’.
Lees de hele reflectie: > hier
(als u van de pdf terug wilt naar de site, gebruik pijltje, niet kruisje)
JONA EN HET IDEOLOGISCH TRIBALISME
(30 september 2018)
Mensen hebben vaak wel een idee van het goede leven, en hoe ze dit voor zichzelf al of niet samen met anderen kunnen bereiken of kunnen borgen. Er blijven altijd onbeheersbare variabelen over, maar – zeker in onze cultuur – heerst de opvatting dat er ook sprake is van maakbaarheid. De beelden die bestaan en de uitwerkingen die daaraan worden gegeven kunnen flink botsen. Dat is van oude tijden. Bijvoorbeeld de vragen met wie en voor wie je het goede leven nastreeft, wat dat dan precies is, en hoe je dat bereikt, en ten koste van wat en wie dat mag gaan, kunnen leiden tot forse tegenstellingen (oorlogen zelfs).
Lees het hele essay (met gespreksvragen) > hier
(als u van de pdf terug wilt naar de site, gebruik pijltje, niet kruisje)
RELEVANTIE
(16 augustus 2018)
Op dit moment ben ik een boek aan het lezen over religieus ondernemerschap. Het heet “De reli-ondernemer. Gids voor een heilzame business”. Het is uitgegeven bij Berne Media, de uitgeverij van de abdij van Berne. Kun je ook geld verdienen met een aanbod op de markt van welzijn en geluk, geloof, religie en spiritualiteit? En is dat vies? Geld en geloof? En wanneer ben je dan succesvol? Of vloekt dat ook niet een beetje met elkaar: geloof en succesvol willen zijn? Wat is dan gezonde ambitie? En: kun je ook succesvol zijn op basis van de good-old-religion, het christendom, of lukt dat alleen in Amerika, Korea of Afrika? Of kun je dan beter iets beginnen op basis van Zen-boeddhisme, of Yoga, in combinatie met lifestyle-psychologie?
Ik lees dat boekje omdat ik er een recensie over zal schrijven voor het maandblad Kerkbeheer van de VKB. Maar ik ben natuurlijk geïnteresseerd omdat we in de kerk in Europa natuurlijk een beetje met ons handen in het haar zitten. Want de mensen lopen massaal weg bij wat de vanouds bestaande kerken organiseren en bij het verhaal van die kerken. Althans vergeleken bij wat het was. Er is wel degelijk een grote groep mensen die het nog interessant genoeg vinden om er tijd en geld in te steken, maar onder de jongere generaties (dus zeg maar onder de vijftig) stabiliseert dat misschien op zo’n 5 à 7 % van de bevolking. Dus als je het zo bekijkt is over 30 à 40 jaar misschien nog 5 à 7 % van de Nederlandse bevolking op de één of andere manier christen. Dat is niet niks. Met 1 à 1,2 miljoen mensen is het waarschijnlijk dan één van de grotere minderheden in ons land. Maar vergeleken met wat het was in de tijd van onze opa’s en oma’s, is het niet veel.
Wat mij opvalt in het boekje over de reli-ondernemer is het steeds terugkerende idee, dat wordt samengevat in deze zin van Jan-Willem Wits: “Wat ik op kerkelijk erf vaak mis, is de zoektocht naar de relevantie van de christelijke boodschap voor mensen in deze tijd” (p. 82). Jan-Willem Wits was PR man van de RK Kerk in Nederland tot hij voor zichzelf begon als communicatie-adviseur. Hij was ook degene die het voor elkaar kreeg dat de Daklozenkrant het eerste medium in Nederland was dat een uitgebreid interview kreeg met (de toen nieuwe) paus Franciscus.
Relevantie. De kerk weet het geloof niet relevant voor de mensen van nu voor het voetlicht te brengen. Ik zit daar een beetje mee. God is niet relevant voor de mensen. Althans niet zoals God verpakt in de christelijke traditie aan de man en de vrouw wordt gebracht. Of de gebruiken, de rituelen en mores van de kerk zijn niet relevant voor de mensen.
Aan de andere kant las ik juist afgelopen week een stukje in dagblad Trouw over het verdwijnen van de Vrijgemaakt Gereformeerde Kerk van Ulrum, wegens teruggang. Ook dat kerkverband kampt met forse krimp. Dan wordt de vorige jaar overleden socioloog Gerard Dekker aangehaald, die de paradox analyseert: juist omdat ook vrijgemaakten relevant wilden gaan zijn en aansluiting wilden houden bij het moderne leven, net als de gewone gereformeerden, juist daardoor krimpen ze. Want dan gaan ze zich aanpassen aan wat de mensen vinden, willen en belangrijk achten, en het verschil met de buitenwereld wordt steeds kleiner, dus waarom zou je dan nog met de kerk meedoen? Iemand zei eens: de loopplank die je uitlegt naar buiten, omdat je graag wilt dat mensen van buiten naar binnen komen, werkt omgekeerd: de mensen van binnen lopen er over naar buiten en komen nooit meer terug.
Wat is relevant-zijn eigenlijk?
Rechtse, orthodoxe dominee’s zeggen dan al gauw – zij gebruiken doorgaans andere taal, ik vat het in mijn eigen woorden samen – : weet je, als je redeneert vanuit ‘relevantie’, dan zet je de mens met zijn of haar behoeften en vragen in het middelpunt. De mens die zegt: wat heb ik eigenlijk aan God, aan de kerk en het geloof? Wat kan ik ermee in waar ik mee bezig ben en in wat ik belangrijk vind? Maar die mens beseft niet wat wézenlijk van belang is. Die is gebonden aan zijn eigen, op zichzelf gerichte, beleving. Die redeneert vanuit zijn eigen horizon. Die ziet alles om zich heen als mogelijk materiaal, als mogelijke instrumentarium, om zelf aan ontplooiing en zingeving te doen. Maar precies dat is wat in de Bijbel ‘zonde’ wordt genoemd: dat je je zelf als uitgangspunt neemt en alles om je heen, inclusief een mogelijke God en een mogelijk geloof, om jouw verlangens en jouw behoeften, om jouw ontwerp van het leven laat draaien. Ik kan er wat mee, als ìk er wat mee kan. En precies daarvan, van die houding, moet je eerst af, om überhaupt te kunnen snappen waar het wezenlijk om gaat in het leven en bij God. Zolang God en het geloof en de kerk een middel zijn voor jou, om jouw doel van welzijn en geluk – of van zalig worden in het hiernamaals – te realiseren of daar in ieder geval aan mee te helpen, kom je nooit tot de kern en tot het wezenlijke van het christelijk geloof. Uiteindelijk gaat het niet om de vraag wat jij aan God hebt, maar om de vraag wat God en Gods Koninkrijk aan jou heeft. En hoe God met ons om gaat, als wij daarin falen.
Ik denk, dat ze grotendeels gelijk hebben. Waar ze volgens mij geen gelijk in hebben, is dat ze de conclusie er uit trekken dat je het best dus alles maar zo veel mogelijk bij het oude kunt laten, of dat ze hun ogen dicht doen voor het moderne leven, niet voor de vruchten van de wetenschap, maar wel voor de intellectuele consequenties van de wetenschap en de ontwikkelingen die gaande zijn. Of in ieder geval niet echt de dialoog aangaan en zich dus in hun kerk willen terugtrekken op een eigen nogal fundamentalistisch en moralistisch bastion. Of hoogstens zeggen: laten we wat van de eigentijdse vormen overnemen, beetje hippe muziek, maar verder niks. En dat wordt dan gestaafd met de cijfers. Kijk maar: de degelijkste kerken blijven de meeste mensen trekken. Nu zal daar altijd wel een markt voor zijn, mensen die zich extremer dan anderen willen onderscheiden, maar als de prijs is: niet meer echt ‘traditie’ in de ware zin van het woord en dat is: het geloof doorgeven, maar stolling van traditie: dus oude geloofsvormen opleggen, dan moet de winst voor de deelnemers wel zijn dezelfde ‘zonde’ als die ze de moderne autonome mens verwijten, namelijk dat ze zoals alles ook de godsdienst gebruiken willen om er een eigen identiteit mee te vestigen en mee te bevestigen.
Dus de vraag is: moet het wel relevant zijn, wat we in de kerk doen? Of wordt het juist relevant doordat het niet-relevant is, en misschien wel haaks staat op waar wij doorgaans mee bezig zijn?
Ik denk het.
—-
TOEN WAS MINTIJTEER WEER VOORBIJ
(31 okt 2016)
Verschillende recensies heb ik gelezen. Als roman, als literair product, is er vast wel wat af te dingen. Te veel drama, te dagboekerig, te schril in taalgebruik, kortom: is het wel kunst en geen kitsch (op emotioneel effect gericht). Zou kunnen. Toen haar broer ook nog kanker kreeg, dacht ik wel: ach moet dat nou? Is je vader al niet genoeg? Maar, de eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat het ook gewoon zo gebeurt. “De duvel schijt altijd op dezelfde hoop”, zei mijn spreekwoordentante altijd. Ze bedoelde meestal: de rijken worden rijker en de armen worden armer. Maar soms bedoelde ze: het kwaad treft sommige mensen exorbitant en cumulatief, als Job uit de bijbel. En hoe staat het dan met je geloof in God? Het is in onze cultuur de meest basale tegenwerping, meer nog dan het zogenaamde wetenschappelijke bezwaar tegen geloof: het theodicee. Hoe rijm jij het bestaan van een barmhartige God met alle ellende in de wereld?
De Duitse scrhijfster Esther Maria Magnis (1980) lukte het om mij een traan te laten wegpinken. Bidden voor papa op de zolder. En dan daarna gewoon de nederlaag van zijn dood. En hoe belachelijk was het dan om te bidden? Maar ondertussen ervaart ze in dat alles God op een nieuwe manier, voorbij aan alle hippe maatschappijkritische of psychologiserende preken uit haar kerk.
Mintijteer, is als ‘Gijs die ook niks mag’. Wat hoor je als kind en wat voel je als kind? En hoe gaat dat mee in je leven? Hoezo mag Gijs niks? vroeg de moeder aan het jongetje, die een vriendje had dat Gijs heette. Nou, dat zegt de dominee elke zondag: Gijs mag niet stelen, Gijs mag niet doden, Gijs mag niet echtbrelen, waarom Gijs?
Esther (als hoofdpersoon in het boek) zorgt voor haar dementerende oma. Ze zingt een oud kinderliedje over sterren en over God. Een opeens is het er weer. “Aan die duizend duizendtallen, heeft de Heer een welgevallen. En ook mij bemint Hij teer. En ook mij bemint hij teer”. Het roept iets wakker. Een gevoel. Meer dan een gevoel. “Ik had nooit begrepen dat het een uitdrukking was die uit meerdere woorden bestond. ‘bemint Hij teer’, zo had ik het als kind nooit gehoord. Ik hoorde ‘mintijteer’, en dat was iets heel groots, het was zeer ernstig, maar ook lief, het was majesteitelijk als de Alpen, maar veel vriendelijker. Het was er voor het slapen gaan, het was er in het donker, achter de gesloten oogleden, en ik kon niet verloren gaan, want het was er altijd en het zou op me wachten, hier maar ook daar. En dat kam nu allemaal zomaar weer boven.” (p. 177)
“De enige reden om bang te zijn je leven aan God te geven, is als je gelooft dat je zelf een beter plan hebt.” (p. 197)
“Ik was in de periode dat ik mij van God had afgewend elk gevoel voor werkelijkheid kwijtgeraakt. Met het geloof in God kwam de wereld terug. En daarmee de mensen. En met de mensen de verhalen die ze met God beleefd hadden. Met de verhalen kwamen de religies. Elke religie die bloed aan zijn handen had en dat niet verdrong, leek mij in principe het verttrouwen waard. Want ik interesseerde mij niet voor blanke ideeën, ik wilde werkelijkheid – met God.” (p. 203)
“… ik geloof er niets van dat God slechts een abstracte, onzichtbare, etherische gedachte is, een naakte, bodemloos zwevende waarheid die, als ze dat al doet, slechts schuchtere contacten legt met de menselijke geest, en die slechts belangstelling heeft voor zuivere rede en verstand. Voor het heldere en het pure. Daar geloof ik niet in. Want ik kom niet uit een onschuldig land.” (p. 202)
Oorspronkelijke Duitse titel: Gott braucht dich nicht (2012). In Nederland uitgegeven bij Uitgeverij van Wijnen, Franeker, 2016
—